ΒΙΒΛΙΟΚΡΙΤΙΚΗ #3: Ο ΠΟΤΗΣ

Ξυπνάω. Είμαι ξαπλωμένος στο κρεβάτι, τα παράθυρα είναι ανοιχτά, το αεράκι κουνάει απαλά τις κουρτίνες, έξω λάμπει ο ήλιος. Πρέπει να είναι ήδη αργά, το κρεβάτι δίπλα μου είναι στρωμένο, το υπνοδωμάτιο άδειο, είμαι μόνος μου. Νιώθω αδιάθετος, το στομάχι μου καίει, αργά παίρνει το μυαλό μου απόφαση να σκεφτεί. Αργά έρχονται οι αναμνήσεις της χτεσινής νύχτας, ύστερα με θυμάται κι ο πόνος στα πόδια. Τραβάω την κουβέρτα, βλέπω τις γάζες. Και ξαφνικά, μονομιάς θυμάμαι τα πάντα: πού παραμόνεψα έξω απ' το μαγαζί, το αγοραίο αλκοολίκι στην ταβέρνα, την ξεδιάντροπη σκηνή στο καμαράκι της αγοραίας κοπέλας, που γύρισα στο σπίτι στουπί στο μεθύσι χωρίς παπούτσια και, το χειρότερο απ'όλα, τη σκηνή με τη Μάγδα στην κουζίνα! Πώς μαγαρίστηκα έτσι, Θεέ μου, πώς! Μια ανάγκη για μετάνοια μου καίει τα σωθικά. Τί ντροπή, τί πόνος, τί βάρος! Κρύβω το πρόσωπό μου με τα χέρια μου, πιέζω σφιχτά τα βλέφαρά μου...Δεν θέλω να βλέπω άλλο, δεν θέλω ν' ακούω, δεν θέλω να σκέφτομαι! Βογκάω, πιέζω τα σαγόνια μου, τρίζω τα δόντια. "Δεν μπορεί να είναι αλήθεια! Δεν είναι αλήθεια!" λέω μ' αναστεναγμό. "Δεν ήμουνα εγώ αυτός! Όνειρο ήταν όλα! Πρέπει να ξεχάσω, να τα ξεχάσω όλα, εδώ, τώρα, επιτόπου! Δεν μπορεί να είναι αλήθεια!" Σπασμοί με τραντάζουν σύγκορμο, κι ύστερα λυγμοί, λυγμοί για όλα, όλα όσα άφησα τόσο επιπόλαια να μου φύγουν απ' τα χέρια. Ατέλειωτα δάκρυα, πικρά, δάκρυα φόβου και - Λύτρωσης.

***

Το τριήμερο της Καθαράς Δευτέρας, μια φίλη που παρακολουθεί και το blog μου είπε, βλέποντας σχετικές insta-photo μου, ότι θέλει να διαβάσει τον Πότη. Χμ, ήταν η πρώτη μου αντίδραση, ναι, να το διαβάσεις. Μόνο μην το διαβάσεις το καλοκαίρι. Γιατί, είναι βαρύ; συνεχίζει η φίλη. Βαρύ και ασήκωτο, της λέω...μάλλον δεν είναι ένα βιβλίο κατάλληλο για καλοκαίρι...
Λίγο πιο μετά, σκέφτηκα από μέσα μου: Μα τί λέω; Και βασικά, τί ΤΗΣ λέω; Υπάρχουν δηλαδή βιβλία κατάλληλα για άλλες εποχές και ακατάλληλα για άλλες; Βιβλία για το Καλοκαίρι, βιβλία για την Άνοιξη, βιβλία για τον Χειμώνα και βιβλία για το Φθινόπωρο; Βιβλία ανάλαφρα ή βαριά και  βιβλία ελαφρόμυαλα ή ψαγμένα σαν και τους αναγνώστες τους; Και μόνο που μπήκα στη διαδικασία να βάλω ταμπέλες στα βιβλία ανά εποχή ή τύπο αναγνωστών, κουράστηκα.

Τα βιβλία, νιώθω, είναι βιβλία. Και έρχονται και μας βρίσκουν, όσα έρθουν να μας βρουν, στο κατάλληλο για εμάς πλήρωμα του χρόνου. Όταν η ψυχή και η εκάστοτε διάθεσή μας το επιτρέπει. Όταν είμαστε ανοιχτοί να τα δεχτούμε, όποια και όπως και αν είναι αυτά.
Και ναι, ο Πότης σαφώς και δεν είναι ένα βιβλίο εύκολο ή ευχάριστο, με τη συμβατική έννοια των λέξεων. Γιατί τί σημαίνει τελικά 'εύκολο' και 'ευχάριστο', όταν μιλάμε για ένα βιβλίο; Ένα βιβλίο είναι καλό όταν σε ξεβολέψει έστω και λίγο από την άνεση της πολυθρόνας σου. Όταν σε αναγκάσει να βγεις από τα comfort zones σου. Όταν αποτελεί την αφορμή για να διακινηθούν σημαντικά πράγματα και διεργασίες, όταν ανάβει μικρές και μεγάλες φωτιές εντός σου. Αυτά είναι τα καλά βιβλία. Και τα καλά βιβλία, όσο βάρος και αν κουβαλούν, δεν έχουν εποχή. Τα διαβάζει κανείς οποτεδήποτε και ανεξαρτήτως συνθηκών. Και τα ευχαριστιέται, όχι γιατί μιλούν για εύκολα, ευχάριστα και χαρούμενα, διασκεδαστικά πράγματα, μα, άσχετα και πέρα από το θέμα τους, ακριβώς για τη γόνιμη ανατροπή και αναστάτωση που επιφέρουν. Για το ξύπνημα των αισθήσεων, των συλλογισμών και των (συν)αισθημάτων που πυροδοτούν. Και γιατί φτάνοντας κανεις στην τελευταία σελίδα, λέξη και τελεία και κλείνοντας τελικά το βιβλίο, δεν μπορεί να είναι, δεν θα είναι ποτέ πια ο ίδιος άνθρωπος.

*

Ένα τέτοιο βιβλίο είναι και ο Πότης και για αυτό μπορεί να πει κανείς ότι συγκαταλλέγεται στα αριστουργήματα. Ένα ψυχογράφημα ορμητικό, δυνατό, γεμάτο εντάσεις, κορυφώσεις και καταβαραθρώσεις. Γεμάτο ερεθίσματα. Γεμάτο πυκνά νοήματα, αναπάντητα ερωτηματικά, ανθρώπινη υπαρξιακή απελπισία και αλήθεια, πολλή αλήθεια. Η γραφή του Fallada είναι καταιγιστική. Παρακολουθούμε τον ήρωα, ή καλύτερα αυτόν τον απίστευτα καλοστημένο από τον δημιουργό του αντι-ήρωα, να πορεύεται με γοργά και σταθερά βήματα προς την πλήρη αυτοκαταστροφή του, πίνοντας χωρίς αύριο και γκρεμίζοντας έτσι ένα-ένα, με μοναδική επιτυχία και ακρίβεια, τα κουτάκια της περασμένης, τέλειας μικροαστικής ζωής του. Με φόντο τη ναζιστική, ζοφερή Γερμανία, η ιστορία ξεδιπλώνεται με φόρα προς αυτό που από νωρίς έχουμε καταλάβει ότι θα συμβεί, μα στο οποίο διόλου νόημα δεν έχει να εστιάσουμε, μιας που ως αναγνώστες μένουμε άνετα και μόνο με την τέρψη της ασίγαστης παρακολούθησης της φθίνουσας πορείας του ανθρώπου που τοποθετεί τον εαυτό του στο χειρότερο δυνατό περιθώριο και τελικά εκπίπτει. Και όλα αυτά, ωστόσο, με ένα μοναδικό αντίβαρο, το μαύρο χιούμορ που λειτουργεί σαν αντίδοτο στη φρίκη, την αφόρητη ψυχική πίεση και την απόγνωση του ήρωα - αντι-ήρωα της ιστορίας μας, του Πότη.

Θα μπορούσα να γράψω πάρα πολλά, αλλά κάποιες φορές τα πολλά λόγια είναι φτώχεια - στην προκειμένη, το βιβλίο τα λέει όλα από μόνο του, όπως και το εξαιρετικό και πλούσιο σε πληροφορίες για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, επίμετρο που το πλαισιώνει. Γιατί η ζωή και η ιστορία του Hans Fallada υπήρξαν άρρηκτα συνδεδεμένες με τη λογοτεχνία που μας κληροδότησε.

Είναι ένα βιβλίο που σίγουρα θα κάνω δώρο σε αγαπημένα πρόσωπα και που σίγουρα σας προτείνω να διαβάσετε, όποια εποχή του χρόνου και αν είναι και όποια και η διάθεση στην οποία βρίσκεστε. Τελικά, το ίδιο θα πω και στην φίλη που με ρώταγε για τον Πότη και που με ενέπνευσε να γράψω αυτό εδώ το κείμενο.


Με αγάπη ❤
Δανάη